بسیاری از زنانی که باردار میشوند و در حاملگی خود مشکلات جدی دارند با انجام یکسری مشاوره و ازمایشات ، قبل از اقدام به بارداری میتوانسته اند از این خطرات رهایی یابند

در این مقاله قصد داریم با مطرح کردن سوالاتی که ممکن است برای خانم ها پیش بیاید قدمی در راه کاهش عوارض قابل پیشگیری در بارداری برداریم امید است که مفید واقع گردد.

1-آیا می دانید مراقبت پیش از بارداری چیست؟ مجموعه ای از بررسی ها و آزمایشات است که قبل از بارداری انجام می شود تا عوامل خطر موثر بر بارداری شناسایی گردد. طی این مراقبت ها، سلامت جسمانی و روانی مادران آینده مورد ارزیابی قرار گرفته و آموزش های لازم به خانواده ها ارائه می گردد همچنین راهکارهایی جهت حذف یا کاهش عوامل خطر پیشنهاد می شود.

2-چرا مراقبت پیش از بارداری اهمیت دارد؟ مراقبت های قبل از بارداری یکی از عوامل مهم حفظ سلامتی مادر و جنین است. بسیاری از عوارضی که بر سرانجام حاملگی موثرند قبل از حاملگی قابل تشخیص و درمان می باشند،اکثر زنان هنگامی متوجه بارداری خود می شوند که جنین ایشان از مرحله ساخت سیستم عصبی وقلبی گذشته است، به عبارتی دوران طلایی را جهت پیشگیری از برخی ناهنجاریها از دست داده اند. عده ای از خانم ها در سنین بارداری از بیماریهای مزمن مختلف رنج می برند که خود بیماری یا دارو های مصرف شده طی بیماری می تواند اثرات نامطلوبی روی بارداری آنها داشته باشد. رفتار های پرخطر مانند کشیدن سیگار و یا قلیان موجب کمبود وزن هنگام تولد می شود.حتی ابتلا به بیماریهای مقاربتی مانند ایدز و مصرف موادمخدر نیز موجب ایجاد عوارض سوء حاملگی می گردد. تشخیص به موقع و درمان مناسب این شرایط پیش از وقوع بارداری باعث می گردد مادر دوران بارداری بی خطری تری را طی کند و شانس بیشتری برای بدنیا آوردن، نوزاد سالمی داشته باشد.

3-در چه زنانی مراقبت پیش از بارداری باید انجام شود؟ *زنانی که تمایل به باردارشدن دارند. *زنانیکه به قصد باردارشدن روش پیشگیری از بارداری خود راقطع کرده اند یا می خواهند قطع کنند. * زنانی که نتیجه تست حاملگی آنها منفی شده است*زنانی که ازهیچ روشی برای پیشگیری از بارداری استفاده نمی کنند* زنانی که دارای بیماریهای زمینه ای ( دیابت ، فشار خون...........)و یا شرایط خاص موثر بر بارداری هستند.

4- بیماری ها و شرایط تاثیر گذار بر بارداری که نیازمند توجه ویژه کدامند؟-بیماریهای قلبی، دیابت، فشار خون بالا، کم خونی ، تالاسمی مینور،اختلالات روانی ، صرع، سل تحت درمان، بیماری تیروئید، اضافه وزن و کمبود وزن، اختلالات شدید تغذیه ای، عفونت های علامت دار واژینال، تخمدان پلی کیستیک، مصرف کنندگان مواد مخدر،آرتریت روماتویید، لوپوس، سن زیر 18 و بالای 35 سال، فاصله بارداری تا زایمان قبلی کمتر از 3 سا، بارداری پنجم و بالاتر، سابقه سقط مکرر، مرده زایی ، ناهنجاری جنینی، زایمان نوزادکم وزن و نارس، زایمان زودرس یا دیررس، اختلال ژنتیکی در یکی از والدین یا بستگان درجه یک، مشکلات دهان و دندان

5-مهم ترین اقدام پس از شناسایی بیماریها کدامند؟ ا. پس از شناسایی عارضه یا بیماری و تا زمانی که رفع یا کنترل نشده است باید به منظور جلوگیری از بروز حاملگی پر خطر از یک روش مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده شود. 2. در صورتی که نتیجه بررسی های پیش از بارداری غیر طبیعی است یعنی عارضه یا بیماری وجود دارد باید تا رفع و کنترل کامل آن پیگیری های لازم جهت درمان بیماریها توسط پزشک و ماما انجام گیرد.

6-زمان مناسب برای انجام مراقبت پیش از بارداری چه زمانی می باشد؟ بهتر است حداقل 3 ماه قبل از بارداری انجام شود و در صورت انجام یکبار مراقبت پیش از بارداری تا یکسال نیاز به تکرار آن نیست.

7-آیا می دانید خدماتی که در مراقبت قبل از بارداری ارائه می گردد کدامند؟ 1. مصاحبه با مادر در خصوص : سابقه بیماریها ، مشکلات ژنتیکی ، مصرف سیگار و دخانیات ، مشکلات بارداری های قبلی و رفتارهای پر خطر ( برای مادر رفتار پر خطر توضیح داده شود ) 2. انجام معاینات ضروری شامل:معاینات دهان و دندان،تیروئید،قلب،ریه،پستان ها،شکم و اندام ها اندازه گیری فشارخون، نبض، وزن و قد 3. در خواست آزمایشات تکمیلی شامل: آزمایشات خون ، ادرار، انجام نمونه برداری پاپ اسمیر و انجام سونوگرافی .4ارایه آموزش و توصیه های لازم در زمینه های: • بهداشت فردی• بهداشت دهان ودندان • بهداشت روانی • بهداشت جنسی • رژیم غذایی مناسب و استفاده از اسید فولیک • زمان مناسب باردارشدن و قطع روش پیشگیری از بارداری 5. تجویز قرص اسید فولیک به مدت 3 ماه از قبل از بارداری 6. انجام واکیسناسیون( در صورت تزریق واکسن سرخجه باید حداقل تا یک ماه از یک روش موثر پیشگیری از بارداری استفاده کنید)

8-آیا می دانید بیماریها و عوامل خطر در دوران بارداری چگونه کنترل می شوند؟ در صورتي كه مادر مبتلا به برخي بيماري‌ها باشد و با همان وضعيت باردار شود ممكن است تأثيرات جبران ناپذيري بر سلامت وي و جنين‌اش بگذارد .به عنوان مثال: زناني كه آلوده به ويروس ايدز هستند اگر دردوران پيش از بارداري به طور مناسب درمان شوند، مي‌توانند احتمال انتقال ويروس به جنين خود را كاهش دهند و بالعكس اگر قبل از بارداري درمان نشوند و يا تشخيص داده نشود احتمال انتقال ويروس به جنين زيادتر است. علاوه بر اين، زناني كه آسم، صرع، بيماري اتوايميون، بيماري كليوي، قلبي و فشارخون بالا دارند نيز بايد قبل از تصميم به بارداري تحت نظر پزشك باشند. مشاوره ژنتيك بايد در خانواده‌هايي كه سابقه بيماري‌هاي ژنتيك داشته و يا پدر و مادر نسبت فاميلي دارند صورت گيرد. سابقه سقط مكرر، مرده زايي و تولد نوزاد ناهنجار نيز جزو موارد لازم جهت مشاوره قبل از بارداري است. هم چنين در مورد زناني كه به صورت مرتب از دارو استفاده مي‌نمايند مشاوره پيش از بارداري لازم است. 1- مراقبت‌ پيش از بارداري در مادران ديابتي: ديابت يا بيماري قند، به علت ناتواني بدن در توليد يا مصرف هورمون “انسولين” پديد مي‌آيد. ما اکنون مي‌دانيم که کليد يک بارداري سالم براي خانم‌هاي مبتلا به ديابت، کنترل قند خون است. کنترل قند خون بايد پيش از دوران و در طول دوران بارداري انجام گيرد. از اين رو لازم است قند خون بيماران مرتب بررسي شود. با کنترل قند خون و مراقبت‌هاي صحيح پزشکي، احتمال يک بارداري بدون مشکل و تولد نوزاد سالم همانند مادران غير ديابتي خواهد بود. علي‌رغم پيشرفت‌هاي اخير، در نوزادان متولد شده از مادران ديابتي به ويژه آنهايي که کنترل قند خون مناسبي نداشته‌اند، هنوز هم خطر پيدايش نقايص مادرزادي بيشتر است. در صورت عدم کنترل مناسب قند، قند خون و مواد زايد حاصل از اختلال سوخت قند که در خون مادر با غلظت بيش از حد طبيعي وجود دارند، از جفت مي‌گذرند و وارد بدن جنين مي‌شوند و احتمال تولد نوزاد با نقايص مادرزادي را افزايش مي‌دهند. در طول ۶هفته اول بارداري، اندام‌هاي جنين شکل مي‌گيرند. قند خون بالا در طول اين هفته‌ها بر رشد اندام‌هاي جنين اثر مي‌گذارد و مي‌تواند سبب ايجاد نقايص مادرزادي شود. از ديگر عوارض ديابت مادر در جنين عبور قند از سد جفتي و افزايش قند خون جنين مي باشدكه منجر به افزايش توليد انسولين توسط جنين مي گردد.پس از تولد نوزاد، ترشح انسولين ادامه مي‌يابد لذا ممکن است سطح قند خون نوزاد، كاهش يافته و دچار کاهش شدید قند خون و تشنج ‌شود. 2- مراقبت‌ پيش از بارداري درمادران مبتلا به كم‌خوني: اگر در بررسي آزمايشات ابتلا به كم‌خوني تشخيص داده شد لازم است قبل از اقدام به بارداري، تحت نظر پزشك جهت درمان كم خوني اقدام نمايد. كم‌خوني در بارداري منجر به احساس خستگي در طول بارداري و ايجاد شرايط نامناسب هنگام زايمان و تولد نوزاد كم‌وزن و يا نارس مي‌گردد. 3-مراقبت‌ پيش از بارداري درمادران دارای اضافه وزن يا چاقي: خانم‌هاي چاق بايد قبل از حامله شدن وزن خود را کاهش دهند، زيرا چاقي خطر زايمان زودرس و عوارض زايمان را افزايش مي‌دهد. طبق تحقيقات، نوزادان زنان چاق، بيشتر در معرض خطر نقايص هنگام تولد مانند بيماري‌هاي قلبي هستند. در ضمن چاقي مي‌تواند عارضه فشارخون بالا و دیابت در حاملگي را هم افزايش دهد. بنابراين به زنان چاق توصيه مي‌شود،كه قبل از بارداري وزن خود را به وزن ايده آل برسانند و اين‌كار حتما بايد زير نظر پزشك يا متخصص تغذيه صورت گیرد تا رژيم غذايي مناسب و حاوي پروتئين‌ و ويتامين‌ كافي براي آنها در نظر گرفته شود. براي اطمينان از سلامت حاملگي بايد از يك رژيم غذايي سالم، متعادل و سرشار از انواع مواد مغذي استفاده كند. نکته: مادر بايد حداقل 3 ماه پيش از باردار شدن به وزن ايده آل بدن خود برسد. در صورت بارداري سلامت كودك تا حد زيادي به متعادل بودن وزن بدن مادر بستگي دارد. 4-مراقبت‌ پيش از بارداري درمادرانی که داروهاي مضر براي جنين مصرف می کنند : لازم است مادران قبل از باردار شدن در مورد داروهاي مصرفي با پزشك معالج خود مشورت كنند و از مصرف خودسرانه دارو حتي مسكن‌هاي معمولي پرهيز نمایند .خانم‌ها بايد پيش از بارداري، مصرف داروهايي را كه ممكن است براي رشد و تكامل جنين مشكل ايجاد كند، قطع كنند. مثلاً داروي رآكوتان كه براي درمان جوش صورت (آکنه) استفاده مي‌شود، مي‌تواند منجر به نقايص شديد در جنين شود و حتما بايد حداقل يك‌ماه قبل از شروع بارداري قطع شود. داروهايي (مانند لووستاتين) كه براي كاهش كلسترول خون به‌كار مي‌روند و برخي داروهاي فشار خون هم بالقوه خطرناكند. اگر دارويي را نمي‌توان كاملاً قطع كرد، لازم است آن را با انواع بي‌خطرتر (طبق توصيه پزشك) جايگزين نمود. درخانم‌هايي كه به دليل بيماري‌هاي اعصاب و روان، داروهاي ثبات دهنده روان مصرف مي‌كنند، تصميم نهايي براي قطع يا ادامه مصرف دارو نياز به بررسي دقيق وضع بيمار و شرايط او داشته و می‌بایست زير نظر پزشك صورت گیرد.. حتي داروهاي بدون نسخه هم ممكن است خطرآفرين باشند. بنابراين توصیه می‌شود که در زمان لقاح و قبل از آن، هیچ داروئی بدون مشورت با پزشک مصرف نشود.

تذکر1: اگر مادر روش پيشگيري از بارداري را قطع كرده و تصميم به بارداري دارد و نياز به گرفتن عكس راديولوژي يا هر نوع تصويربرداري براي ايشان پيش آمد حتما به پزشك خود اطلاع دهد تا قبل از اقدام از عدم بارداري وي اطمينان حاصل گردد. استرس و نگراني و عوامل استرس‌زا و غيرضروري مي‌تواند بر روند زندگي و بارداري مادرتأثيرگذار باشد پس وي بايد سعي كند از اين عوامل دوري نمايدبه زوجين جوان توصيه ميشود ابتدا همديگر را خوب بشناسند و سپس با توافق هم بچه دار شوند تا هر چه بيشتر لذت شيرين پدر و مادر شدن را درك نمايند.

تذکر2:از نظر علمي ثابت شده است كه سيگار كشيدن مادر باردار، رشد جنين را كند كرده و احتمال تولد نوزاد با وزن كم را تقريبا دوبرابر مي‌كند. همچنين سيگاري بودن زن باردار تاثير زيادي درافزايش سقط خودبه‌خودي، زايمان زودرس و تولد نوزاد مرده دارد. به همين علت متخصصان توصيه مي‌كنند، اگر تصميم به بارداري داريد حتما پيش از اقدام به آن، اعتياد به سيگار و ساير مواد را ترك كنيد و گرنه بهتر است تا ترك كامل، بچه‌دار نشويد.

تذکر 3: بارداري زن در سنين پايين تر از 18 سال و بالاتر از 35 سال صلاح نيست. بنا براين در صورت امکان، بارداريمي‌بايست در گروه سني 35-20 سال صورت گيرد.

تحقيقات انجام شده نشان مي‌دهد كه در بارداري‌هاي زير 18 سال و بعد از 35 سال مشكلات و عوارض جدي براي جنین و مادر ممكن است به وجود آيد. فاصله دو بارداري نيز بهتر است از 3 سال كمتر نباشد چرا كه باعث كمبودهاي تغذيه‌اي مادر خواهد شد. آیا نیاز است خانم هایی که قبل از بارداری ورزش نکرده اند در طول بارداری ورزش را شروع نمایند؟ ورزش و تحرك هميشه براي سلامت توصيه شده است و افرادي كه قبل از حاملگي فعاليت و تحرك بيشتري داشته‌ باشند به دليل قوي بودن عضلات دور مفصل، كمتر دچار درد و مشكلات مفصلي‌ شايع در دوران بارداري مي‌شوند. البته معمولا به زنان ورزشكار توصيه نمي‌شود كه هنگام بارداري ورزش را كنار بگذارند، بلكه فقط لازم است ورزش‌هاي سنگين را قطع كرده و به نرمش‌هاي سبك ادامه دهند. برعكس، زناني كه تا قبل از بارداري ورزش نمي‌كردند، لازم نيست در زمان بارداري ورزش كنند چون به اين گونه فعاليت‌ها عادت ندارند و اين كارمی تواند بالقوه براي آنها و جنينشان خطرناك باشد.

9-آیا عملکرد ورفتار پدر درعوارض بارداری موثر است؟ علاوه بر تأثير رفتار مرد در سلامت روان و جسم زن حامله، روابط شغلي ، مصرف سيگار، الكل و مواد مخدر، بيماري‌هاي ژنتيكي، ايدز و بيماري‌هاي عفوني ـ مقاربتي در مرد مي‌تواند در سلامت مادر و جنين نقش مهمي داشته باشد. بنابراين لازم است پدران آينده هم خود را براي بارداري و مراقبت‌هاي آن آماده كنند. *در حال حاضر در تمامي مراكز بهداشتي ـ درماني امكان ارائه خدمات مراقبت پيش از بارداري توسط پزشك و ماما فراهم مي‌باشد. خدمات مراقبت پيش از بارداري شامل مشاوره، آموزش، آزمايش، معاينات دندانپزشكي و ساير معاينات باليني و... مي باشد. در صورتي كه مادران قصد بارداري داشته باشند مي‌توانند با مراجعه به اين مراكز اين خدمات را دريافت و با استفاده از راهنمايي‌هاي كادر بهداشتي ـ درماني بارداري سالم و مطمئني را برنامه‌ريزي نمايند.